16 lipca Kościół obchodzi wspomnienie obowiązkowe Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel, czyli Matki Bożej Szkaplerznej. Karmelici świętowali ten dzień już od XIV w. W całym Kościele czynimy to od wieku XVIII. Świętym najgłębiej związany z kultem szkaplerznym jest Szymon Stock.
Św. Szymon od roku 1245 pełnił funkcję przeora generalnego zakonu karmelitów. W tamtym czasie zakon ten - zwłaszcza w Europie, w której niedawno rozpoczął funkcjonowanie - miał licznych wrogów. Pozbawiony wsparcia Szymon, który od dzieciństwa żywił szczególne nabożeństwo do Maryi, modlił się do Matki Bożej, prosząc by sprzyjała doświadczonemu przez los zakonowi i błagając o zesłanie znaku, który świadczyłby o przymierzu łączącym zakon z Maryją.
Święty Szymon Stock i maryjne objawienie
16 lipca 1251 roku, gdy Szymon trwał na modlitwie, ukazała mu się Matka Boża w towarzystwie świty niebiańskiej. Maryja, trzymając w ręku habit karmelitański, powiedziała do Szymona:
Weź, Najukochańszy Synu, ten szkaplerz twego Zakonu, jako wyróżniający znak i symbol przywilejów, który otrzymałam dla ciebie i dla wszystkich synów Karmelu. Jest to znak zbawienia, ratunek pośród niebezpieczeństw, przymierze pokoju i wszechwieczna ochrona. Kto w nim umrze, nie zazna ognia piekielnego. Oto znak zbawienia, ratunek w niebezpieczeństwach, przymierze pokoju i wiecznego zobowiązania.
Niezwykły dar szkaplerza był natychmiast rozpowszechniany wszędzie tam, gdzie zlokalizowane były domy karmelitów. Dzięki cudom, które za sprawą szkaplerza dokonywały się w wielu miejscach, przeciwnicy zakonu zamilkli i zakon został ocalony. W kolejnych wiekach wydał on wielu świętych, by wymienić tylko św. Teresę z Avili, św. Jana od Krzyża czy św. Edytę Stein.
Należy wyjaśnić, że nim szkaplerz stał się za sprawą objawienia znakiem przymierza z Maryją, był zwykłym odzieniem, które mnisi zakładali na habit dla ochrony w czasie pracy. Szatę zakładało się przez głowę w ten sposób, iż z jednej strony opadała na piersi, a z drugiej na plecy, tworząc wygodny fartuch gospodarczy. Później przez szkaplerz rozumiano szatę nakładaną na habit.
Góra Karmel
Objawienie Maryi św. Szymonowi miało miejsce w klasztorze Ayelsford w Anglii, ale pierwszą siedzibą zakonu karmelitańskiego była kotlina Wadi’ain es-Siah, położona w pobliżu góry Karmel, od której zakon wziął swoją nazwę. Dlatego też Maryję wręczającą szkaplerz karmelitański nazwano Matką Bożą z Góry Karmel. Jest to niezwykła góra, u której stóp rozciąga się bezkresny lazur Morza Śródziemnego. Z jej szczytu widać też rozległe równiny i wzniesienia, na których rozgrywały się sceny opisywane przez Biblię. Na samej górze Karmel miało miejsce jedno wielkie wydarzenie znane z kart Starego Testamentu. To właśnie tutaj prorok Eliasz rozprawił się ze wszystkimi prorokami Baala, gdy w czasie trwającej w Izraelu suszy, na górze Karmel zgromadził się cały lud.
Wtedy Eliasz przemówił do ludu: «Tylko ja sam ocalałem jako prorok Pański, proroków zaś Baala jest czterystu pięćdziesięciu. Wobec tego niech nam dadzą dwa młode cielce. Oni niech wybiorą sobie jednego cielca i porąbią go oraz niech go umieszczą na drwach, ale ognia niech nie podkładają! Ja zaś oprawię drugiego cielca oraz umieszczę na drwach i też ognia nie podłożę. Potem wy będziecie wzywać imienia waszego boga, a następnie ja będę wzywać imienia Pana, aby okazało się, że ten Bóg, który odpowie ogniem, jest [naprawdę] Bogiem» (1 Krl 18, 22-24).
Przez wiele godzin prorocy Baala prosili swojego bożka o znak, który jednak nie nadszedł. Gdy przyszła kolej na Eliasza, modlił się on do Boga:
«O Panie, Boże Abrahama, Izaaka oraz Izraela! Niech dziś będzie wiadomo, że Ty jesteś Bogiem w Izraelu, a ja Twój sługa na Twój rozkaz to wszystko uczyniłem. Wysłuchaj mnie, o Panie! Wysłuchaj, aby ten lud zrozumiał, że Ty, o Panie, jesteś Bogiem i Ty nawróciłeś ich serce». A wówczas spadł ogień od Pana z nieba i strawił żertwę i drwa oraz kamienie i muł, jako też pochłonął wodę z rowu. Cały lud to ujrzał i upadł na twarz, a potem rzekł: «Naprawdę Jahwe jest Bogiem! Naprawdę Pan jest Bogiem!» (1 Krl 18, 36b-39).
Niezwykły znak wiąże dwa wspomniane objawienia. Kiedy prorok oczekiwał na znak od Boga, który miałby potwierdzić, że susza dobiegnie końca, jego sługa ujrzał niewielką chmurę, małą jak dłoń człowieka (por. 1 Krl 18, 44). Karmelici uznali, iż obłok ten był symbolem Maryi, która przyniosła ludziom życie - Syna Bożego.
Szkaplerz
Z samym szkaplerzem związane jest jeszcze jedno ważne objawienie. 3 marca 1322 r. Maryja ukazała się papieżowi Janowi XXII i przedstawiła mu drugą wielką obietnicę dla tych, którzy będą nosić szkaplerz:
Ja, Wasza Matka, zejdę w cudowny sposób do czyśćca w następną sobotę po waszej śmierci, obmyję was z win i zabiorę was na świętą górę wiecznego żywota.
Aby skorzystać z przywileju sobotniego należy nosić szkaplerz i zachowywać czystość stosownie do stanu oraz odmawiać codziennie modlitwę wybraną w czasie nabożeństwa nałożenia szkaplerza, na przykład: „Pod Twoją obronę” czy „Witaj Królowo”.
Znaczenie szkaplerza oraz przywilej sobotni zostały uznane w późniejszych dokumentach papieskich - papieże wydali w sumie około 40 dokumentów dotyczących szkaplerza. Z czasem obietnice szkaplerzne zostały rozciągnięte także poza rodzinę karmelitańską. Matka Boża ukazywała się w szkaplerzu na zakończenie swoich objawień w Lourdes oraz w Fatimie. Szkaplerz nosiło wielu polskich królów oraz liczni święci, m.in. św. Jan Bosko, św. Wincenty z Paulo, św. Maksymilian Kolbe czy bł. Jan Paweł II, który przyjął szkaplerz już wieku lat 10. W naszym kraju znajduje się obecnie blisko sto kościołów poświęconych Matce Bożej Szkaplerznej. Najbardziej znany - w podkrakowskiej Czernej.
Szkaplerz w obecnej postaci to dwa płatki tkaniny połączone tasiemkami. Oba płatki mają swoją symbolikę. Noszony na piersiach i przedstawiający wizerunek Matki Bożej Szkaplerznej przypomina o tym, że nasze serca powinny zwracać się na pierwszym miejscu ku Bogu i bliźnim, nie przywiązując się zbytnio do dóbr doczesnych. Część noszona na plecach wskazuje, iż znosząc z pokorą wszelkie życiowe trudności, poddajemy się woli Bożej.
Dziś szkaplerz może nosić każdy, a jego nałożenie stanowi wyraz osobistego poświęcenia się Matce Chrystusa i wiary w Jej opiekę. Noszenie szkaplerza zobowiązuje do autentycznego życia chrześcijańskiego.
Modlitwa
Wszechmogący Boże, w czasach Starego Przymierza na górze Karmel przyjmowałeś modlitwy proroków, a w Nowym Przymierzu wybrałeś tę górę na miejsce czci Najświętszej Maryi Panny, spraw za jej wstawiennictwem, abyśmy doszli do Twojego Syna. Który z Tobą żyje i króluje w jedności Ducha Świętego, Bóg, przez wszystkie wieki wieków. Amen.
(Z modlitwy brewiarzowej na dzień wspomnienia NMP z Góry Karmel).
Paweł Pomianek
